DA U CORSU À U SPAGNOLU
DETTI È PRUVERBII

ALFREDO ORTEGA
ADECEC CERVIONI 1988

 

AVERTIMENTU

Numerose sò l'affinità trà u Corsu è u Spagnolu (soprattu s'ellu hè Andalusu) - Eccune una prima è mudesta prova per mezu di detti, è ancu di pruverbii, postu chì, cum'ellu disse u duttore Mattei : " I pruverbii sò u più anticu munimentu d'una lingua, è u codice più vecchiu, più generale è più durabile d'un populu ".

Da li libri citati in fina, avimu ricacciatu quelli chì s'assumiglanu à più à detti è pruverbii spagnoli.

 

Un' hè micca l'abitu chì face u prete
El hábito no hace al monje.

(Rivuchendu vinu)
Aligria !
! Alegria !

Ind'un ame
En un decir amén

Ind'un Patre è Filiu
En un decir Jesùs

À chì pesa l'anca, perde locu è panca
Quién va a Sevilla pierde su silla.

Anc'un pocu si ne more
Por poco si se muere.

Per l'anime di u Purgatoriu
Por las ánimas del Purgatorio.

Quistannu chì vene
El año que viene.

Purtà l'acqua à u mare
Llevar agua al mar.

Acqua currente ùn noce à ghjente
Agua corriente no mata a la gente.

Gattiv'erba ùn ne more
Bicho malo nunca muere.

Avè l'aria di unu
Le dá un aire a…

À chì hà arte hà parte
No tener arte ni parte.

Arcu a sera, bellu tempu si spera
Arreboles, mañana soles.

Tal babbu, tal figliolu
De tal padre, tal hijo.

Un bacinu à colmu
Una medida con colmo.

Si sbaglia u prete à l'altare
El que tiene boca, se equivoca.

Vesti un bastone, pare un barone
(Invers)
Aunque la mona se vista de seda, mona se queda.

Beie cum'è una spunga
Bebe como un esponja.

Biatu à chì ti vede
Dischosos los ojos que te ven.

Tappà a bocca à unu
Taparle la boca a uno.

Cacciassi u pane di bocca
Quitarse el pan de la boca.

Carcà u fucile pè a bocca
Cargar el fusil por la boca.

In boca chjosa ùn ci entre mosche
En boca cerrada no entran moscas.

Esse à a bon cù unu
Estar a bien con uno.

À chì troppu abbraccia, nulla stringne
Quién mucho abarca, poco aprieta.

In burla
En burla.

Andà di corpu
Dar de cuerpo (Andalusu).

Arburu cadutu, accetta, accetta
Del árbol caído todo el mundo hace leña.

Fatemi casu
Hazme caso.

Ridenu ancu i so calcagni
Se le rien las pajarillas (melza di l'animali).

Un calcu da more
Un calor de muerte.

Tal calzu tal magliolu
Da tal palo tal astilla.

Cambiassi da capu à pede
Cambiarse di piés a cabeza.

Un' sapè fà un o cù un cannellu
No sabe hacer la o con un canuto.

E l'hà cantate
Le cantó las cuarenta.

Sempre listessa canzona
Siempre la misma murga. (Andalusu)

Capilassi
Moñearse.

Sente u caprunu
Huele a cabruno. (Andalusu)

Senza capu nè coda
Sin piés cabeza.

Principii gattivi
Malos principios.

À cavallu mortu, ùn vale vena nè orzu
A burro muerto, la cebada al rabo.

L'ochju di u patrone ingrassa u cavallu
El ojo del amo engorda el caballo.

E mosche vanu sempre adossu à i cavalli magri
A burro flaco, todo se le vuelven pulgas.

Carcu à soldi, à debiti
Cargado de oro, de deudas.

Nè pesciu, nè carne
Ni carne, ni pescado.

Piaga in carne viva
Llaga en carne viva.

Capu di casa
Cabeza di familia.

Pane casanu
Pan casero.

Caspita !
! Cáspita !

Cavalcà à pelu
Cabalgar a pelo.

Accicatu da a rabia
Cegado por la rabia.

Esse sempre in lu cinnaraghju
Estar siempre en candelero.

Di centu unu
Uno de cada cien.

Pura ceppa
De pura cepa.

Dorme quant'è un ceppu, quant'è un tassu
Duerme como un lirón (cors. a ghjira)

Gialu cum'è a cera
Amarillo como a cera.

Fà a chjachjara
Estar de cháchara.

Sente una chjama
Oi la llamada.

Sarrà à chjave
Cerrar con llave.

Spuglià a chjesa per veste l'altare
Desnudar a un Santo para vestir a otro.

! Ch'è Santa Lucia ti mantenga a vista !
Que Santa Lucia te conserve la vista !

Sarra l'ochji è apri a bocca
Buscarle tres piès al gato.

A chì cerca trova
El que busca, encuentra.

Ghjacaru chì abbaghja ùn morde
Perro que ladra no muerde.

Esse in lu chjoppulu
Estar de huevo.

Esse à a coda
Estar en cola.

Scappassine à coda in culu
Escaparse el rabo entre las piernas.

Ghjucà à coppiu è nescu
Jugar a pares y nones.

Neru cum'è un corbu
Negro como un cuervo.

Avè u core neru
Tener negro el corazón

Dà a corda à un ruloghju
Darle cuerda a un reloj

Lià pè e corne
Liar por los cuernos.

Curnutu è bastunatu
Cornuto y apaleado.

Campà à e coste d'unu
Vivir a costa de uno.

Cumprà à creditu
Comprar a crédito.

Chjinassi à un'ora cristiana
Acostarse como los cristianos.

Avè à so croce
Tener una cruz.

Un' si pò cantà è purtà a croce
No se puede estar repicando (sunà e campane) y en la proceción.

Minà un colpu è piattà a manu
Tirar la piedra y esconder la mano.

I soldi vanu à i soldi
El dinero va al dinero.

Fieru cum'è un leone
Fiera como una pantera.

Tistardu cum'è un mulu
Testarudo como un mulo.

U comudu face u ladru
La ocasión hace el ladrón.

Ancu s'è u lettu hè malfattu, ci si dorme bè s'omu hè stanchi
A buen hambre no hay pan duro.

Cunsumatu da a freba
Consumido por la fiebre.

Curatu cum'è u latte à u focu
Vigilado como leche al fuego.

Costi chì costi
Custe lo que cueste.

Costa l'ossu di u collu
Cuesta un huevro. (Vulg.)

Dassi vintu
Darse por vencido.

Dassi à a bebita
Darse a la bedida.

À u cavallu dunatu ùn si cerca palatraghja
A caballo regalado no se le mira el dientre.

Fora u dente, fora a pena
Muerto el perro, se acabó la rabia.

Oghje hè oghje è dumane hè dumane
Hoy es hoy y mañana es mañana.

Da u dì à u fà ci hè un bellu stà
Del dicho al hecho va mucho trecho.

À indizii si và à Roma
Preguntando se va a Roma.

Offende a vista
Ofende la vista.

Addirizzà u spinu
Enderezar el espinazo. (Andalusu)

Domà un poltru
Domar un potro.

Ugnunu nasce cù u so distinu
Cada uno nasce con su sino.

Tira più un capellu di donna capu in sù chè una funa capu in ghjò
Más tiran dos tetas que dos carrestas.

À chì dorme ùn piglia pesce
El que quiera peces, que se moje el culo.

À nozze e à doli si cunnoscenu i soi
En la enfermedad se conocen los amigos.

Ogni regula hà e so eccezzione
No hay regla sin excepción.

E faccende di casa ùn finiscenu mai
Las faenas de la casa no se terminan nunca.

Hè farina di listessu saccu
(Invers.)
Eso es harina de otro costal.

Pare un ficu seccu
Parece un higo seco.

Figlioli chjuchi, pinseri chjuchi, figlioli maiò pinseri maiò
Los hijos no dán gusto más que cuando se hacen (Andalusu)

Perde u filu
Perder el hilo.

Bon principiu è megliò fine
Buen principio y mejor fin.

Un' vale à fiscà sì u sumere ùn vole beie
Por más que silbes no va a beber.

Tù, sì, chì voli fiscà !
Tu silbarás.

Per forza o per amore
Por las buenas o por las malas.

À u ghjacaru chì seguita ùn li dà pane
(paragunà cù :)
Quién dà pan a perro ajeno, pierde el pan y pierde el perro.

Appullassi quandu e ghjalline
Acostarse con las gallinas.

Fà u passu sicondu a ghjamba
Ir a su paso.

Tutta a santa ghjurnata
Todo el santo día.

Avè tuttu u so ghjudiziu
Estar en pleno juicio.

Hè di ghjusta è di ragione
Es justo y razonable

Ghjustu à puntu
Justo a punto.

À chì và à lettu senza cena, tutta a notte si rumena.
(Invers.)
De buenas cenas están las sepulturas llenas.

In ogni lettu ci hè puci
En todas partes cuecen habas (Andalusu).

À lume di lumera canavacciu pare tela
De noche, todos los gatos son pardos.

Tene in palma di manu
Tener in palmitas (Andalusu)

Di manghjà è di grattà tuttu hè à principià
El comer y el rascar, todo es empezar.

Si manghja pè campà, ùn si campa micca pè manghjà
Comer para vivir, y no vivir par comer.

Ciò chì si manghja ùn hè ghjittatu
Muera Marta, pero muera harta.

U meiu meiu è u toiu inseme
Lo mio mio y tuyo de los dos.

Più pochi semu, migliò festa
Mientras menos seamos, más nos divertiremos.

Fà u mortu
Hacerse el muerto.

I morti incù i morti è i vivi incù e frittelle
El muetro al hoyo (tafone) y el vivo al bollo.

À more ci hè sempre tempu
Para morir y para pagar siempre hay tiempo.

À chì si muta Diu l'aiuta
Al que madruga, Dios le ayuda.

Ochju ùn vede, core n'ùn dole
Ojos que no ven, corazón no siente.

À chì hè goffu di natura, ùn li vale lavatura
Aunque la mona (scimia) se vista de seda, mona se queda.

U neru li sende bè
El negro le sienta bien.

Ogni male ùn vene per noce
No hay mal que por bien no venga.

Piglia nome è po posa
Cría fama y échate a dormir.

L'omu prupone è a donna dispone
El hombre propone y Dios dispone.

N'ùn ci hè sabbatu senza sole, ùn ci hè donna senza amore
Ni sábado sin sol, ni mocita sin amor.

I matrimonii sò ghjochi di carte
El matrimonio es una loteria.

À chì rompe paga
El que rompe paga.

Assai pampana, uva poca
Mucho ruído y pocas nueces.

Mansu cum'è u pane
Más bueno que el pán.

Cacciassi u pane di bocca per unu
Quitarse el pán de la boca por uno.

Stà cum'è un papa
Vive como un cura.

Patti chjari, amici cari
Las cosas claras y el chocolate espeso.

Circà u pelu indi l'ovu
Circà tres piés al gato.

Piccià cum'è l'esca
Arder como la yesca.

À chì più ne face diventa piore
El diabolo harto de carne, se mete a fraile.

Chì purcaria di tempu !
! Què porqueria de tiempo !

Cumprà un cavallu à prova
Comprar un caballo a prueba.

In punta di lingua
En la punta de la lengua.

Purtà a rena à u mare
Llevar arena al mar.

A roba bella si vende da per ella
El buen paño en el arca se vende.

Sangue di e petre ùn si ne pò caccià
No hay que pedirle peras al olmo.

L'acqua corre u sangue strigne
La sangre es más densa que el aqua.

À chì si sumiglia si piglia
Dios los cría y ellos se juntan.

Senza soldi ùn si canta messa
Por dinero baila el can.

I soldi sò tondi è filanu in furia
El dinero es redondo para que ruede.

Megliu solu chè male accumpagnatu
Más vale estar solo que mal acompañado.

Gridà cum'è unu addispiratu
Gritar como un desesperado.

A stoppa vicinu à u focu ci stà male
El hombre es fuego y la mujer estopa, viene el Diabolo u sopla.

À chì ùn piegine ùn sughje
Quién no llora no mama.

À chì face accunsente
Quién calla otorga.

Megliu tardi chè mai
Más vale tarde que nunca.

Esse à tiru
Estar a tiro.

Alzà u tonu
Alzar la voz.

Di chì si tratta ?
De qué se trata ?

Esse à l'ultima
Estar en las ùltimas.

A botte vecjja fà bon vinu o Ghjallina vechja dà bon brodu
La gallinas viejas hacen mejor caldo.


BIBLIOGRAFIA

Arrighji Paul
Le livre des Dictons Corses
Privat, 1976

Ceccaldi Mathieu
Dictionnaire Corse-Français
Klincksiech, 1982

Delmas-Alfonsi Paul
Pruverbi è Detti Corsi
Rivages, 1984

Flori Peppu
Mille Pruverbi Corsi
OCP Ajaccio, 1971

Mattei Antoine
Pruverbi, detti è massime
Maisonneuve et Cie, 1967

Muntese (Dictionnaire)

Rocca Petru
Roba Nostra
La Spusata, Vicu, 1964